Działalność dzisiejszego Instytutu Filologii Germańskiej w strukturach Uniwersytetu Opolskiego została zainicjowana w roku 1990 na wniosek władz rektorskich byłej Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu, która na mocy ustawy z dnia 10. marca 1994 została przekształcona w Uniwersytet Opolski. Bezpośrednimi inicjatorami powołania opolskiej germanistyki byli profesorowie Stanisław Kochman, ówczesny rektor WSP oraz Marian Adamus, dyrektor Instytutu Filologii Angielskiej.
Pierwszym dyrektorem Instytutu była dr hab. Grażyna Szewczyk, a jej zastępcą dr Maria Katarzyna Lasatowicz. Od roku akademickiego 1994/1995 funkcję tę pełni dr hab. Maria Katarzyna Lasatowicz, prof. UO a jej obecnym zastępcą jest dr Grażyna Lewicka.

Na przestrzeni 12 lat istnienia Instytutu dokonano wielu znaczących osiągnięć, zarówno w zakresie działalności dydaktycznej jak i naukowo-badawczej. Jest to z jednej strony ciągłe poszerzanie oferty edukacyjnej, w szczególności dzięki znacznemu unowocześnieniu i uelastycznieniu studiów germanistycznych w ramach programu ECTS - jak np. wprowadzenie ścieżek specjalizacyjnych w zakresie literaturoznawstwa, językoznawstwa oraz kulturoznawstwa niemieckiego realizowanych na kursach obowiązkowych i do wyboru. Istotną rolę odgrywa poszerzanie interdyscyplinarności studiów poprzez uzupełnienie palety wykładów i seminariów własnych o ofertę innych instytutów UO. Wprowadzonym jakościowym zmianom programowym towarzyszy proces sukcesywnego zwiększania limitu przyjęć na opolską germanistykę, która rokrocznie cieszy się dużą popularnością wśród kandydatów na studia, o czym świadczy liczba ponad 5 osób ubiegających się o jedno miejsce na pierwszy rok studiów. W ostatnich latach początkowy limit przyjęć uległ podwojeniu z wyjściowej liczby około 30 studentów w pierwszej połowie lat 90-tych do obecnej ponad 60 immatrykulowanych na pierwszy semestr. Docelowo planuje się przyjmować nowych studentów w granicach 100 osób. Dla osób pracujących - w tym też dla nauczycieli pragnących podnieść swoje kwalifikacje zawodowe - Instytut prowadzi również nabór osób na 5-letnie magisterskie studia wieczorowe i 2-letnie uzupełniające studia policencjackie, których to profil kształceniowy opiera się w swojej strukturze na programie dydaktycznym studiów dziennych.

Do znacznych sukcesów opolskiej germanistyki w zakresie działalności naukowej zaliczyć można międzynarodowe konferencje germanistyczne organizowane w cyklu dwuletnim w Kamieniu Śląskim, które cieszą się coraz większą renomą w polskim i niemieckim środowisku germanistycznym. Świadczy o tym przede wszystkim stale rosnąca liczba referentów zarówno krajowych jak i zagranicznych. Tematem przedostatniego sympozjum w kwietniu 2000 był aspekt regionalizmu w literaturze i językoznawstwie: "Regionalität als Kategorie in der Sprach- und Literaturwissenschaft". Wiosną 2002 r. odbyła się kolejna Międzynarodowa Konferencja Germanistyczna, której tematem było "Kształtowanie przestrzeni kulturowej poprzez politykę dotyczącą języka i literatury" ("Kulturraumformung durch Sprach- und Literaturpolitik"). Instytut Filologii Germańskiej zorganizował tą konferencję w ramach współpracy partnerskiej uniwersytetów w Opolu i Würzburgu przy udziale Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach. Bardzo udanym, wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Opolskiego oraz Niemieckiego Instytutu Polskiego w Darmstadt była konferencja p.t. "Tadeusz Różewicz und die Deutschen", która odbyła się 24.-28.10.2001 z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzin Tadeusza Różewicza. Głównym organizatorem tej konferencji był dr hab. Marek Zybura, prof. UO.

W trosce o rozwój młodej kadry germanistycznej - asystentów i doktorantów - organizowane są tzw. konferencje młodych germanistów pod nazwą "Warsztaty Germanistyczne" ("Germanistische Werkstatt"), które pomyślane są jako forum wymiany pomysłów i tematów badawczych oraz ich metodologii. Materiały konferencyjne ukazują się w dwóch seriach wydawniczych "Oppelner Beiträge zur Germanistik" wychodzącej we Frankfurcie nad Menem oraz "Germanistische Werkstatt" wydawanej w oficynie Uniwersytetu Opolskiego. Tutaj też ukazują się publikacje z indywidualnych badań poszczególnych pracowników Instytutu.

Utworzenie Instytutu Filologii Germańskiej na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu (dzisiaj Uniwersytecie Opolskim) zbiegło się nieprzypadkowo ze zmianami politycznymi początku lat 90-tych w Polsce i umożliwieniem nauki i nauczania języka niemieckiego na Opolszczyźnie. Było ono także wynikiem naturalnego rozwoju i poszerzania oferty edukacyjnej opolskiej Alma Mater, a także wyjściem na przeciw potrzebom regionu historycznie zakorzenionego w trzech kręgach kulturowych - polskim, czeskim i niemieckim, określających jego specyfikę lokalną. Ta regionalna specyfika jest w znacznej mierze czynnikiem determinującym charakter działalności Instytutu, jego profilu dydaktycznego i naukowo-badawczego jak i dynamiki rozwoju.